Η πρόταση του ΚΚΕ για ενιαίο σχολείο χωρίς διαχωρισμούς σε βαθμίδες και διαφορετικούς τύπους (β' μέρος)

Η πρόταση του ΚΚΕ για ενιαίο σχολείο χωρίς διαχωρισμούς σε βαθμίδες και διαφορετικούς τύπους (β' μέρος)

Στο πρώτο μέρος του άρθρου («Ριζοσπάστης» 24/2/2016), δείξαμε πως η αστική στρατηγική για την Εκπαίδευση προωθεί πολλαπλές διακρίσεις και διαφοροποιήσεις στα σχολεία, οι οποίες αναπόφευκτα αποτυπώνουν και αναπαράγουν τις ταξικές διακρίσεις που υπάρχουν στον καπιταλισμό, όπως και συνολικά τις ανάγκες του κεφαλαίου.

Στον αντίποδα των παραπάνω, το σχολείο του σοσιαλισμού, το δωδεκάχρονο σχολείο που περιγράφεται στην πρόταση του ΚΚΕ, είναι ενιαίο, χωρίς διακρίσεις. Εξάλλου, όλα τα σχολεία είναι κρατικά και δωρεάν και είναι υποχρέωση του εργατικού κράτους να προσφέρει υψηλού επιπέδου μόρφωση σε όλα τα παιδιά. Δεν υπάρχουν σχολεία που υπερτερούν ή υστερούν, αλλά αντίθετα όλα είναι του ίδιου υψηλού επιπέδου. Η Παιδεία, δηλαδή, είναι δικαίωμα που κατοχυρώνεται πλήρως και για όλους και όχι «ευκαιρία» που καθορίζεται από την τσέπη του καθενός και από την οικονομική δυνατότητα της οικογένειας να στείλει τα παιδιά της σε ένα καλύτερο σχολείο, όπως συμβαίνει στον καπιταλισμό.

Η αντίληψη του ΚΚΕ για το σχολείο των λαϊκών αναγκών, για το σχολείο της σύγχρονης Γενικής Παιδείας, υπαγορεύει ότι κανένα παιδί δεν θα χρειάζεται να διακόπτει τη φοίτησή του πριν τα 18 του χρόνια για να βγει στην παραγωγή. Το υπαγορεύουν και οι δυνατότητες που υπάρχουν και σήμερα, που όμως καταπνίγονται από τον καπιταλισμό. Σήμερα π.χ. δεν είναι αποτέλεσμα της ανάπτυξης της παραγωγικότητας και της τεχνολογίας, των παραγωγικών δυνάμεων συνολικότερα, το να υπάρχουν 16χρονοι και 18χρονοι εργάτες, είναι όμως ανάγκη των οικογενειών που δεν μπορούν να τα βγάλουν πέρα. Επομένως, μιλώντας για το ενιαίο σχολείο στο σοσιαλισμό, γίνεται εύκολα κατανοητό ότι δεν θα χρειάζεται άλλος τύπος σχολείου για κάποιους που πιο γρήγορα θα αναγκάζονται να δουλέψουν και άλλος τύπος σχολείου γι' αυτούς που έχουν περιθώρια να σπουδάσουν περισσότερα χρόνια, όπως συμβαίνει σήμερα στον καπιταλισμό. Με άλλα λόγια, το ενιαίο σχολείο στο σοσιαλισμό δεσμεύεται και διασφαλίζει ότι όλοι οι νέοι θα ολοκληρώνουν τις δωδεκάχρονες σπουδές τους και θα αναπτύσσουν την προσωπικότητά τους ισόρροπα, καθώς ο ρόλος του σχολείου δεν είναι απλά η μετάδοση γνώσεων, αλλά συνολικότερα η διαπαιδαγώγηση.

Πλήρης ανάπτυξη και διαπαιδαγώγηση του ανθρώπου για τη νέα κοινωνία

Με αυτή την έννοια, το ενιαίο σχολείο είναι σχολείο για όλους, δεν αντανακλά ούτε αναπαράγει τις κοινωνικές διακρίσεις της εκμεταλλευτικής κοινωνίας, του καπιταλισμού. Και όπως σημειώνεται στο κείμενο του Τμήματος Παιδείας και Ερευνας της ΚΕ του ΚΚΕ: «Ο ρόλος του σχολείου υπηρετεί συνολικά το στόχο της ανάπτυξης των νέων κομμουνιστικών σχέσεων μέσα από τη διαπαιδαγώγηση των νέων ανθρώπων, με στόχο τη μεθοδική και ισόρροπη καλλιέργεια όλων των πλευρών της προσωπικότητας, της νόησης, του συναισθήματος και της βούλησης». Κι ακόμα: «Η ενιαία καθολική γενική μόρφωση, υποχρεωτική για όλα τα παιδιά, είναι το πρώτο και βασικό σκαλοπάτι για την ανύψωση της γενικής πολιτιστικής στάθμης του λαού».

Τόσο η μορφή όσο και το περιεχόμενου του σχολείου στη σοσιαλιστική κοινωνία υπαγορεύονται από το τι άνθρωπο χρειάζεται αυτή η κοινωνία, καθώς εκεί η εργατική τάξη αποτελεί όχι μόνο την κύρια παραγωγική δύναμη της κοινωνίας, αλλά και τον ιδιοκτήτη των μέσων παραγωγής και του πλούτου που παράγει. Οι εργαζόμενοι συμμετέχουν στην εργατική εξουσία και την άσκησή της. Ετσι, οι αρχές της συλλογικότητας, της ισότητας, της κοινωνικής δικαιοσύνης, της συμμετοχής, δεν είναι για το σχολείο του σοσιαλισμού αναφορές χωρίς περιεχόμενο, όπως συμβαίνει σήμερα στον καπιταλισμό και το αστικό σχολείο, αλλά είναι βασικά συστατικά στοιχεία της διαπαιδαγώγησης όλου του λαού.

Τσακίζοντας τις εκμεταλλευτικές σχέσεις παραγωγής, πέρα απ' το ότι αυτονόητα δεν υπάρχει ανάγκη διαφορετικού τύπου Εκπαίδευσης για εκμεταλλευτές κι εκμεταλλευόμενους, υπάρχει ανάγκη για καθολική και πολύ πιο υψηλού επιπέδου Εκπαίδευση, που θα συμβαδίζει με την αλματώδη ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων που φέρνουν οι νέες σχέσεις παραγωγής.

Σε αντίθεση με το αστικό κράτος, που παρέχει στον εργάτη τόση μόρφωση όση απαιτείται για να μπορεί αυτός να λειτουργήσει ως πηγή κερδοφορίας για το κεφάλαιο, το σοσιαλιστικό κράτος που έχει στο επίκεντρο τους εργαζόμενους και τις συνεχώς διευρυνόμενες ανάγκες τους, χρειάζεται την ανάπτυξη της προσωπικότητας του εργαζόμενου, την ανάπτυξη της ικανότητάς του να σκέφτεσαι, να είναι δραστήριος, όλα να τα κατανοεί και να τα αφομοιώνει. Αυτού του είδους η ανάπτυξη της προσωπικότητας και των ικανοτήτων, όμως, δεν μπορεί να επιτευχθεί στο σχολείο, δηλαδή στην παιδική και εφηβική ηλικία, αν εισάγονται σε αυτό διαφοροποιήσεις, οι οποίες αντικειμενικά οδηγούν σε μονομέρειες. Από εδώ καθορίζεται και η ανάγκη ενιαίου προγράμματος και περιεχομένου του σχολείου.

Βέβαια, μπορεί κανείς εδώ να αντιτάξει ότι «δεν μπορεί να είναι όλοι καλοί σε όλα» ή ότι «δε θα τους χρειαστούν όλες οι γνώσεις αργότερα». Αυτό όμως καθόλου δε σημαίνει ότι δεν πρέπει όλοι να πάρουν τις βάσεις των επιστημών, τα εργαλεία κατανόησης της φύσης και της κίνησης της κοινωνίας. Μόνο έχοντας μια τέτοια βάση, σε ένα σχολείο προσανατολισμένο να την προσφέρει σε όλους, μπορούν, όπως λέμε στην πρόταση του ΚΚΕ, «και οι ξεχωριστές κλίσεις και τα ενδιαφέροντα να αναπτυχθούν, γιατί κάθε άνθρωπος δεν έχει μόνο μία ικανότητα κι αυτό που ονομάζουμε "ταλέντο" είναι στην πραγματικότητα συνδυασμός ικανοτήτων. Η προώθηση, αξιοποίηση, ενίσχυση των ενδιαφερόντων κάθε μαθητή εξυπηρετείται από το συνολικό σύστημα της διαπαιδαγώγησης με την ευθύνη του κράτους, είτε μέσα στο σχολείο (προαιρετικά μαθήματα), είτε και εκτός ενιαίου σχολικού προγράμματος ("Λέσχες επιστημών", "Λέσχες τεχνών", Ωδεία, αθλητικοί φορείς κ.ά.). Το βασικό είναι ότι η αισθητική, η αθλητική δραστηριότητα προωθούνται μέσα στο σχολείο ως γενικό μέτρο της ανθρώπινης ανάπτυξης. Οι κλίσεις και τα ενδιαφέροντα θα αναπτύσσονται στο βαθμό που ενισχύεται η γενική επαφή με τον ανθρώπινο πνευματικό πλούτο».